Na początku XX wieku w kościołach protestanckich dało się zauważyć charyzmatyczne ożywienie, które w latach 60. zaowocowało powstaniem w Kościele katolickim pierwszych grup Odnowy Charyzmatycznej. Dziś już miliony chrześcijan różnych wyznań doświadczyło „chrztu w Duchu Świętym”.
Znane z czasów apostolskich ożywienie charyzmatyczne pojawiło się ponownie na początkach XX wieku, w kilku miejscach kuli ziemskiej (Armenia, Stany Zjednoczone, Walia, Indie) w tym samym czasie, niezależnie od siebie. Pierwsze udokumentowane świadectwo chrztu w Duchu Świętym pochodzi z metodystycznej Szkoły Biblijnej pastora Charlesa Parhama w Topeka (stan Kansas) z dnia nowego roku 1901.
Jednak klasyczny ruch zielonoświątkowy zapoczątkował inny kaznodzieja metodystyczny, czarnoskóry pastor M. J. Seymour. Dowodził on, że istnieją dwa chrzty: z wody – (na odpuszczenie grzechów) oraz w Duchu, któremu towarzyszyć musi koniecznie dar języków (Kościół katolicki naucza w tej kwestii inaczej). Doświadczenie chrztu w Duchu Świętym było niejednokrotnie ośmieszane. Sprawiło to, że zaczęły powstawać kościoły zielonoświątkowe, grupujące ludzi otwartych na nadzwyczajne działanie Ducha Świętego, odcinających się jednak od innych, nie charyzmatycznych kościołów.
Kościół katolicki, obserwując ożywienie charyzmatyczne w kościołach protestanckich, nie mógł pozostać wobec niego obojętny. Podczas obrad Soboru Watykańskiego II w 1963 r. poważna dyskusja teologiczna dotyczyła charyzmatów. Owocem jej było zamieszczenie w Konstytucji Dogmatycznej o Kościele Lumen Gentium zapisu o tym, że Duch Święty prowadzi i uświęca Kościół nie tylko przez sakramenty i posługi, ale również udzielając wiernym szczególnych, szeroko rozpowszechnionych łask (charyzmatów) w celu odnowy i rozbudowy Kościoła. Szczególną rolę przy wprowadzeniu powyższego zapisu odegrał kardynał z Belgii ks. Leon J. Suenens.
Pierwszym spektakularnym doświadczeniem wylania Ducha Świętego były wydarzenia z 17-19 lutego 1967, w których uczestniczyli studenci i pracownicy naukowi Uniwersytetu Duquesne w Stanach Zjednoczonych. W czasie spotkań mających na celu rozważanie Pisma Świętego i wspólną modlitwę, przy udziale przedstawicieli braci odłączonych, pierwsi katolicy przeżyli chrzest w Duchu Świętym i modlitwę w językach. Od tego czasu Odnowa Charyzmatyczna ogarnęła bardzo szybko wszystkie kontynenty.
Osoby, którzy otrzymały chrzest w Duchu Świętym pozostali w większości w Kościele katolickim. Tym sposobem powstał ruch o charakterze ekumenicznym, gdyż doświadczenie wylania Ducha Świętego znane jest już milionom chrześcijan różnych wyznań. Od czasu swych początków ruch charyzmatyczny rozrósł się, okrzepł i stał się zjawiskiem zaakceptowanym przez Kościół katolicki.
W latach 70. kilku polskich kapłanów zetknęło się z Odnową Charyzmatyczną poza granicami naszego kraju. Doświadczenie to postanowili oni przenieść na grunt polski. W roku 1976 zaczęły powstawać pierwsze grupy modlitewne. Dwadzieścia lat później na czuwanie do Częstochowy przyjechało ok. 200 tysięcy sympatyków ruchu.
Pierwsze zetknięcie się z ruchem Odnowy przeżył ks. Płonka z diecezji bielsko-żywieckiej w 1975 r. W tym samym roku ks. Marian Piątkowski z Poznania (mariolog, obecnie wykładowca WSD w Poznaniu) był uczestnikiem kongresu charyzmatycznego w Rzymie, gdzie doświadczył chrztu w Duchu Świętym i zapragnął tym doświadczeniem dzielić się z innymi po powrocie do kraju. Ks. Bronisław Dembowski (obecny biskup włocławski) spotkał się z ruchem charyzmatycznym w czasie studiów w Stanach Zjednoczonych w 1976 r. Z jego inicjatywy powstała grupa modlitewna w Warszawie (późniejsza Maranatha).
Doświadczenie chrztu w Duchu Świętym stawało się coraz powszechniejsze w kolejnych miastach Polski: w grupach Ruchu Światło-Życie, w środowiskach studenckich, czy wreszcie w konkretnych ośrodkach duszpasterskich. W ten sposób powstawały pierwsze grupy modlitewne próbujące znaleźć swe miejsce w Kościele. Szczególne znaczenie ma tu udział osób duchownych zarówno księży diecezjalnych, jak i zakonnych w tworzącym się ruchu charyzmatycznym.
Pierwsze spotkanie odpowiedzialnych z grup modlitewnych z Katowic, Wrocławia, Łodzi, Warszawy, Białegostoku i Poznania odbyło się w Izabelinie 11-12 lutego 1977 r. Podjęto wówczas próbę zorganizowania wzajemnej współpracy i wymiany doświadczeń dotyczących otrzymywanych darów w tworzących się grupach modlitewnych (dar języków i proroctwa). Dużo czasu zajęła modlitwa wstawiennicza, szczególnie modlitwa o wylanie Ducha Świętego.
W dniach 21-22 kwietnia 1979 r. zgromadziło się w Magdalence koło Warszawy już około 70 osób z prawie 50 grup istniejących w Polsce. Spotkanie ułatwiło wzajemne poznanie się i zorientowanie się w sytuacji istniejących grup. Stwierdzono wówczas duże różnice w dojrzałości członków poszczególnych wspólnot, choć wszystkich charakteryzowała szczera gorliwość w otwieraniu się na dary Ducha Świętego w czasie modlitwy. Wyłonił się wtedy zespół mający pomagać istniejącym grupom w rozwoju, we współpracy ze sobą nawzajem oraz w kontaktach z hierarchią Kościoła. Podjęto również ideę redagowania pisemka pomocnego grupom Odnowy Charyzmatycznej we właściwym wzroście.
Pierwszy kongres
Nowym elementem w naszym kraju był I Ogólnopolski Kongres Odnowy w Duchu Świętym, który odbył się w Częstochowie w dniach 14-16 października 1983 r. Pierwszy raz spotkali się wtedy wszyscy zaangażowani w ten ruch. Nie bez powodu jako miejsce Kongresu wybrano Jasną Górę – dom Maryi. To Ona, jak rozeznano przed Kongresem, miała upraszać u Boga moc dla wspólnego spotkania oraz moc dla dania światu świadectwa o zwycięstwie i miłości Boga wypływających z Krzyża. Spotkanie przebiegające pod hasłem …otrzymacie Jego moc … ubogaciły swoją obecnością osoby odgrywające kluczową rolę dla powstania i rozwoju ruchu charyzmatycznego w Kościele Katolickim: ks. Kard. Leon J. Suenens z Belgii, o. Albert de Monleon z Francji, o. Fiorello Mascarenas SJ – reprezentant ICCRO (Międzynarodowej Rady Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej), a także kard. Józef Glemp, bp Władysław Miziołek (odpowiedzialny wówczas za Odnowę charyzmatyczną z ramienia Episkopatu Polski) i bp Paweł Socha. Dwudniowy Kongres upłynął przede wszystkim na wspólnym wielbieniu Boga, dzieleniu się swoimi doświadczeniami pierwszych lat Odnowy w Polsce i na świecie, nauczaniu oraz poznawaniu się. Zakończył się całonocnym czuwaniem modlitewnym około 3,5 tysiąca osób zgromadzonych w jasnogórskiej Bazylice i Kaplicy Cudownego Obrazu. Przesłaniem Kongresu była zachęta do czynienia z ziemi miejsca chwały Boga poprzez modlitwę uwielbienia, tworzenie jak największej liczby grup modlitewnych i wspólnot stanowiących źródła nowego stylu życia, a także trwanie w jedności z hierarchicznym Kościołem. Umocnieniem na tej drodze miało być zawierzenie Maryi Odnowy w Duchu Świętym w Polsce.
W dniu 17 maja 1986 r., w wigilię zesłania Ducha Świętego, powtórnie na Jasnej Górze zgromadzili się na czuwaniu członkowie grup modlitewnych z całej Polski. Tym razem zespół rozeznania modlący się o to spotkanie zrozumiał, że Bóg dopominał się o dogłębne nawrócenie i taką przemianę serc ludzi tam obecnych, aby stali się oni dla całego kraju zaczynem odnowy w wierze, w miłości i w jedności. W szczególny sposób Bóg podkreślał konieczność dawania świadectwa w miejscach odczuwalnego działania zła i braku nadziei. Ponownie też wskazał na potrzebę oddania się Maryi i trwania w jedności z całym Kościołem.
W pięć lat po pierwszym ogólnopolskim Kongresie, Krajowy Zespół Koordynatorów podjął inicjatywę zorganizowania II Kongresu Odnowy Charyzmatycznej. Tym razem na miejsce lipcowego spotkania wybrano Gniezno, w którym kształtowało się przyszłe oblicze naszego Narodu oraz nasze chrześcijaństwo. Celem było więc sięgnięcie do korzeni, aby odczytać swoją tożsamość i przyjąć dar oczyszczenia z narodowych wad, czyli łaskę Odnowy. Dlatego tak wiele akcentów we wspólnej modlitwie w obecności relikwii św. Wojciecha dotyczyło uproszenia jedności i prawdziwego pojednania w grupach modlitewnych, zrozumienia i przyjęcia Krzyża prowadzącego do zwycięstwa zmartwychwstania, a także otwarcie się na dar Ducha Świętego, który namaszczał obecnych do głoszenia Dobrej Nowiny i noszenia brzemion drugich w wymiarze, zarówno duchowym, jak i społecznym. Nie pominięto ponownego oddania Matce Bożej całej Odnowy Charyzmatycznej w Polsce.
W roku 1992 zbiegły się inicjatywy Krajowego Zespołu Koordynatorów oraz redakcji miesięcznika List. Pomysł zorganizowania ogólnopolskiego czuwania w Częstochowie łączył się z ideą poprzedzenia go siedmiotygodniowym seminarium Odnowy na podstawie książki Lucy Rooney SND i Roberta Faricy SJ pt. Jak rozmawiać z Bogiem? Ojciec Faricy, prowincjał jezuitów w Stanach Zjednoczonych, był zresztą głównym gościem spotkania, odbywającego się w dniach 29-31 V 1992 r. Głównym przesłaniem tego czuwania była modlitwa o uzdrowienie wewnętrzne, najpierw animatorów, a potem wszystkich przybyłych na plac przed Wałami Jasnej Góry. Około 35 tysięcy osób, zgromadzonych pierwszy raz na taka skalę, doświadczyło charyzmatycznego posługiwania modlitwą o uzdrowienie i darem poznania. Wszystkiego dopełniało zaś upraszanie dla obecnych wylania darów Ducha Świętego. Wyjątkowe znaczenie dla nadchodzących lat miały proroctwa padające w czasie wspólnej modlitwy. Mówiły one o konieczności przeprowadzania seminariów Odnowy i o potrzebie organizowania dużych spotkań jako podstawowych formach ewangelizacji. Ponadto zapowiadały powstanie silnych ośrodków ewangelizacji i formacji w kilku miastach Polski oraz o organizowaniu Mszy Świętych z modlitwą o uzdrowienie.
Msze z modlitwą o uzdrowienie
Już rok później w dniach 14-15 maja 1993 r. na Jasnej Górze odbył się III Ogólnopolski Kongres Odnowy. Po drugim Kongresie skupionym na Krzyżu przyszedł czas na zmartwychwstanie. Przybywający na Jasną Górę mieli za zadanie przywieźć ze sobą „siedem pustych stągwi”, aby zgodnie z prośbą Maryi „zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie”: hasłem III Kongresu Jezus mógł je napełnić i przemienić. Głównym gościem spotkania miał być ojciec Emilien Tardif znany w Polsce ze swoich książek „Jezu żyje!” i „Jezus jest Mesjaszem”, w których opisywał cudowne uzdrowienia pojawiające się w czasie głoszenia przez siebie zmartwychwstałego Jezusa. Nic dziwnego, że w drugim dniu Kongresu zgromadziło się na placu przed Wałami Jasnej Góry około 100 tysięcy osób, wśród nich wielu chorych, oczekujących na przemianę swojego życia. Niespodzianką i jednocześnie próbą wiary była nieobecność zapowiedzianego gościa. Zamiast niego przybył nikomu nie znany ojciec Ricardo Arganaraz, założyciel wspólnoty św. Jana Chrzciciela we Włoszech. Ale nie przeszkodziło to Jezusowi uzdrowić wielu ludzi. Podobne poruszenie przeżyli zresztą mieszkańcy sześciu innych polskich miast, w których o. Ricardo modlił się o uzdrowienie. Niewątpliwie całe to doświadczenie sprawiło, że w kilku ośrodkach w Polsce (Łódź, Warszawa) msze św. z modlitwą o uzdrowienie, koncentrujące się na zbawczej obecności Jezusa, zaczęły gromadzić coraz więcej osób.
Tradycyjnymi można więc nazwać ogólnopolskie czuwania grup Odnowy w Duchu Świętym w Częstochowie. W 1994 r. już około 150 tysięcy ludzi modliło się wspólnie prosząc Boga o uzdrowienie. Głównym gościem tego spotkania był Philippe Madre, diakon ze Wspólnoty Błogosławieństw. W rok później irlandzka klaryska Briege McKenna oraz ks. Kevin Scalon prowadzili podobną modlitwę o uzdrowienie wewnętrzne i fizyczne. Wówczas zebrało się na Jasnej Górze 220 tysięcy ludzi.
W roku 1996 około 200 tysięcy osób spotkało się na czuwaniu, którego gościem był ojciec Joseph-Marie Verlinde, założyciel wspólnoty „Rodzina św. Józefa”. Szczególnie ważny w jego nauczaniu skierowanym dla liderów i animatorów był problem zniewoleń we współczesnym świecie i modlitwy o uwolnienie z nich.
W roku 1997 członkowie grup Odnowy mieli swoje czuwanie we Wrocławiu w ramach 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, w przeddzień przyjazdu Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski. Hasło czuwania pokrywało się z głównym tematem Kongresu, zatytułowanego „Eucharystia i wolność”. Głównym mówcą czuwania był Krajowy Duszpasterz Odnowy w Duchu Świętym w Polsce, ks. Bp Bronisław Dembowski.
W kolejnym roku 1998 odbył się w Częstochowie IV Kongres Odnowy w Duchu Świętym. Na spotkanie, którego gościem był Daniel Ange, przyjechało aż 200 tys. os. W 1999 r. gościem ogólnopolskiego czuwania na Jasnej Górze był kaznodzieja domu papieskiego o. Raniero Cantalamessa, a w 2000 r. Nikol Baldacchino z Malty, członek władz ICCRS. Oba czuwania zgromadziły ok. 100 tys. wiernych.
Na uwagę zasługują inne jeszcze, znaczące dla oblicza Odnowy Charyzmatycznej w Polsce wydarzenia. Corocznie odbywają się rekolekcje dla kapłanów, które gromadzą ponad setkę uczestników z całej Polski. Swoistą formułę wypracowało sobie Forum Charyzmatyczne organizowane co dwa lata od roku 1991 przez łódzki Ośrodek Odnowy w Duchu Świętym. Poruszało ono kolejno tematy ewangelizacji, wspólnoty i rozeznania duchowego oraz obecności Maryi w Odnowie. Z dużym zainteresowaniem spotkał się przyjazd do Polski w lipcu 1996 r., oczekiwanego trzy lata wcześniej, ojca Emiliena Tardifa w towarzystwie słynnego mówcy i ewangelizatora z Meksyku Jose Prado Floresa. Odprawiane przez o. Tardifa msze św. o uzdrowienie w Gorzowie Wlkp. i w Łodzi zgromadziły odpowiednio 60 tysięcy i 300 tysięcy osób, spośród których wielu doznało uzdrowień wewnętrznych i fizycznych.
Od 1998 w Słupcy k. Konina odbywały się Kongresy Młodych Charyzmatyków — jedyne ogólnopolskie spotkania adresowane do tej grupy wiekowej.
„Odnowa w Duchu Świętym w Kościele katolickim, zwana także Katolicką Odnową Charyzmatyczną, nie jest jednolitym ruchem o zasięgu światowym. W odróżnieniu od większości ruchów nie ma jednego założyciela, lub grupy założycieli, nie ma też listy członków.
Jest to wysoce zróżnicowany zespół jednostek i grup podejmujących różne działania, często od siebie niezależne, na różnym etapie rozwoju i o różnorodnie rozłożonych akcentach.
Te osoby i grupy łączy to samo doświadczenie. Stawiają sobie one również te same cele” (fragment preambuły Statutów Międzynarodowych Służb Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej – ICCRS).
Ruch charyzmatyczny opiera się na założeniu, że chrześcijanie – podobnie jak w Kościele pierwotnym – są obdarowywani charyzmatami, którymi służą ku zbudowaniu wspólnoty Kościoła. Odnowa w Duchu Świętym gromadzi wielu ludzi świeckich w różnym wieku i z różnych środowisk, odnajdujących dzięki niej swoje miejsce w Kościele i świecie. Osoby te tworzą grupy modlitewne, liczące od kilku do kilkuset członków. Łączy ich chrzest w Duchu Świętym – podstawowe doświadczenie wiary, znane pierwszym chrześcijanom.
Grupy modlitewne spotykają się co tydzień na dwu-trzygodzinnych spotkaniach modlitewnych, których głównym elementem jest głośna, żywa modlitwa. Mają one najczęściej strukturę otwartą, lecz pewne elementy spotkania powtarzają się: zaproszenie Ducha Świętego do prowadzenia spotkania, uwielbienie Boga (ten rodzaj modlitwy przeważa), słuchanie Słowa Bożego, nauczanie, osobiste świadectwo życia niektórych uczestników spotkania. Na spotkaniach modlitewnych ujawniają się charyzmaty. Grupy modlitewne prowadzone są najczęściej wspólnie przez duszpasterza i zespół świeckich animatorów z liderem na czele; spotkania odbywają się zwykle przy parafii.
Charyzmaty (gr. charisma – dar łaski) – nadnaturalne dary Ducha Świętego, udzielane różnym osobom dla budowania całej wspólnoty. Do charyzmatów zalicza się m.in. tzw. dary epifanijne, czyli nadzwyczajne:
- dar języków (glosolalia) pojawiający się często w modlitwie jednoczesnej uczestników. Mimo spontanicznego charakter u modlitwy, ma ona przebieg pełen pokoju i harmonii. Wyraża się przez bezpojęciową ekspresję słowną płynącą z ust uczestników spotkania, choć niejednokrotnie zdarzały się przypadki modlitwy w językach w sensie filologicznym (występujących w rzeczywistości);
- dar tłumaczenia języków – łączy się z darem języków; polega na wyjaśnieniu treści usłyszanego przed chwilą przesłania w językach;
- dar proroctwa – nie polega na przepowiadaniu przyszłości (choć nieraz i tak się zdarza), lecz na przemawianiu w imieniu Boga z przesłaniem zachęty lub napomnienia skierowanym do uczestników spotkania. Często słowa prorockie wypowiedziane na spotkaniu modlitewnym przemawiają ze szczególną mocą do zebranych objawiając im prawdę o sobie;
- dar rozeznania duchowego – pozwala na bieżąco weryfikować prawdziwość innych charyzmatów, a także badać poruszenia duchowe ludzi;
- dar uzdrawiania, czyli dar modlitwy o duchowe, psychiczne i fizyczne zdrowie osoby proszącej o to Boga. Znaki cudownych uzdrowień potwierdzają prawdziwość przepowiadanej ewangelii o Jezusie.
Chrzest w Duchu Świętym, zwany także „wylaniem Ducha Świętego” lub „modlitwą odnowienia darów Ducha Świętego” nawiązuje do biblijnej i historycznej Pięćdziesiątnicy (Dz 2, 1-41). W tym dniu apostołowie otrzymali Ducha Świętego (zostali ochrzczeni w Duchu Świętym), czemu towarzyszyło mówienie językami i przepowiadanie Jezusa z mocą (nawróciło się ok. 3 tys. ludzi).
Jest to wydarzenie pozasakramentalne, lecz wypływające z sakramentu chrztu oraz bierzmowania. Polega na ożywieniu darów złożonych przez Boga w człowieku w czasie udzielania sakramentów. Wiąże się ze szczególną interwencją Ducha Świętego w życie człowieka. Dzięki niej człowiek nawiązuje osobową więź z Bogiem, pogłębia się jego świat modlitwy, życie staje się pełne pokoju i radości związanych z bliskim przeżywaniem obecności Boga, pojawia się pragnienie opowiadania innym o swoim przeżywaniu wiary.
Chrzest w Duchu Świętym odbywa się zwykle podczas modlitwy całej wspólnoty z nałożeniem rąk na człowieka, który prosi o to. Często taką modlitwę poprzedza kilkutygodniowe seminarium życia w Duchu (zwane też rekolekcjami ewangelizacyjnymi Odnowy). Polega ono na codziennym, samodzielnym rozważaniu Słowa Bożego, słuchaniu konferencji oraz na dzieleniu się swoimi doświadczeniami z modlitwy w małych grupach. Seminarium życia w Duchu to podstawowa forma ewangelizacji proponowana przez ruch Odnowy w Duchu Świętym. Prowadzi do nawrócenia się od grzechu, przyjęcia Jezusa jako Pana i Zbawiciela swojego życia, a następnie do przyjęcia charyzmatów, otrzymywanych po to, by służyć innym.
Spotkania grup Odnowy w Duchu Świętym mają kilka charakterystycznych elementów:
Modlitwa spontaniczna. Rzecz najbardziej typowa dla grup charyzmatycznych. Uczestnicy stoją lub siedzą w kręgu, modląc się równocześnie lub na przemian wypowiadając słowa uwielbienia, dziękczynienia i prośby. Wszystko to przeplatane jest piosenkami i tzw. modlitwą w językach, polegającą na uwielbianiu Boga głosem, jak gaworzące dziecko. Najważniejszym momentem modlitwy jest odczytanie kilka razy przygotowanego fragmentu Pisma Świętego. Po chwili ciszy następuje tzw. echo Słowa; zebrani odpowiadają na przeczytany fragment mówiąc, jak odnosi się on do ich życia.
Grupy dzielenia. Członkowie wspólnoty podzieleni są na mniejsze grupy, które mają własne spotkania. Jest to czas dzielenia się doświadczeniami z własnego życia. Podczas tego spotkania nie prowadzi się dyskusji, nie poucza innych i nie komentuje się cudzych wypowiedzi, ale przede wszystkim słucha.
Katecheza. Głoszona przez kapłana lub osobę świecką, może dotyczyć m.in. spraw życia duchowego, codziennych problemów, poznawania Pisma Świętego i nauczania Kościoła itp. Z wyjątkiem katechez wygłaszanych w ramach Seminarium Życia w Duchu (nazywanego też REO – Rekolekcjami Ewangelizacyjnymi Odnowy), które powinna przejść każda osoba we wspólnocie, tematyka uzależniona jest od zapotrzebowania grupy.
Modlitwa wstawiennicza. Jeżeli ktoś prosi o szczególną modlitwę w jakiejś sprawie, członkowie wspólnoty lub specjalna grupa, prowadzą tzw. modlitwę z włożeniem rąk. Osoba zainteresowana klęka lub siada na krześle, a ekipa modlitewna kładzie ręce na jej głowie lub ramionach, prosząc Boga o rozwiązanie problemu. Doświadczenie pokazuje, że modlitwa taka jest bardzo owocna, pomaga w przełamaniu wielu oporów przed Bogiem. Czasem też jej skutkiem jest uzdrowienie fizyczne.
Każde spotkanie grup Odnowy jest nieco inne. Czasem też pojawia się na nich adoracja Najświętszego Sakramentu w milczeniu, medytacja biblijna, czasem odprawiana jest Msza Święta dla wspólnoty.